dr hab. Magdalena Szafranek
Uniwersytet Warszawski
Cykle przemocy
Zachowanie osób doznających przemocy i zjawisko przemocy są wielopłaszczyznowymi i złożonymi zagadnieniami. W literaturze opisuje się kilka koncepcji psychologicznych wyjaśniających mechanizmy przemocy oraz powody specyficznego zachowania osób jej doświadczających[1]. Badania wykazują, że związki, w
których kobiety doświadczają przemocy przechodzą przez trzy fazy powtarzającego się cyklu: fazę narastania napięcia, fazę ostrej przemocy i fazę miodowego miesiąca. W fazie narastania napięcia narasta napięcie w relacji osoba stosująca przemoc – osoba doznająca przemocy. Sprawca jest poirytowany, nerwowy. Ofiara stara się go uspokajać. Koncentruje się na usuwaniu przyczyn irytacji i zapobiegniu jej narastaniu. Za wszelką cenę pragnie uniknąć nadchodzącej awantury. Wysiłki te prędzej czy później są skazane na porażkę. Osoba doświadczająca przemocy nie może nic zrobić, by uniknąć kolejnej fazy. W fazie ostrej przemocy osoba stosująca przemoc staje się gwałtowna, agresywna, wyładowuje złość. Każde zachowanie osoby doznającej przemocy stanowi pretekst do wywołania awantury, użycia przemocy fizycznej lub innych jej form. Zdrowie, a nawet życie osoby pokrzywdzonej jest wtedy często zagrożone. To faza, kiedy często dochodzi do pobicia, zranienia, napaści. To też czas, kiedy najczęściej osoba pokrzywdzona decyduje się na szukanie pomocy lub/i różne służby mają do niej dostęp (np. pogotowie, lekarz pierwszego kontaktu, policja).
W fazie miodowego miesiąca osoba stosująca przemoc okazuje czułość, miłość, wyraża skruchę i przeprasza za swoje zachowanie. Dzieje się tak przede wszystkim, gdy osoba pokrzywdzona ujawni prawdę na zewnątrz. Sprawca jest miły i zachowuje się bardzo dobrze, obiecuje poprawę, tłumaczy się, prosi o wybaczenie. Wykazuje troskę i zapewnia osobę doznająca przemocy o swojej miłości. To faza, gdy sprawca wręcza prezenty, adoruje. Osoba stosująca przemoc i osoba pokrzywdzona zachowują się jak świeżo zakochana para. Osoba pokrzywdzona zaczyna wierzyć w to, że partner się zmienił i że przemoc była jedynie incydentem. Czuje się kochana, adorowana, spełniona, ważna. Spełniają się jej marzenia o cudownej miłości, odczuwa bliskość i zespolenie z partnerem. Faza miodowego miesiąca zatrzymuje ofiarę w cyklu przemocy, bo łatwo wtedy zapomnieć o koszmarze pozostałych dwóch faz. Faza miodowego miesiąca zawsze mija i znowu rozpoczyna się faza narastania napięcia. Faza miodowego miesiąca niesie zagrożenie, ponieważ przemoc w następnym cyklu bywa zazwyczaj gwałtowniejsza.
Osoby doświadczające przemocy, zwłaszcza w sposób regularny podlegają wiktymizacji[2]. Zjawisko to składa się z trzech poziomów. Na pierwszym z nich dochodzi do zburzenia utrwalonych przekonań na temat siebie i świata. Wyróżnić tu można następujące cechy charakterystyczne: skrócenie perspektywy czasowej, utrata poczucia bezpieczeństwa, czucie się jak małe dziecko, pragnienie wycofania się i izolacji od ludzi, przeżywanie bezsilnego gniewu, złości, lęku. Proces ten dotyczy naszych przekonań na własny temat i otaczającego świata, które gromadzimy w toku życia. Doświadczenie przemocy zakłóca ten proces. Doświadczenie przemocy zmienia przekonania w systemie poznawczym. Na drugim poziomie dochodzi do tzw. wtórnego zranienia. Najczęściej jest ono wynikiem niewłaściwych reakcji otoczenia. Może to być np. zaprzeczenie, pomniejszenie, brak wiary, obwinianie osoby pokrzywdzonej, piętnowanie, brak lub odmowa pomocy, okrucieństwo. Poziom ten charakteryzuje się: kwestionowaniem prawdziwości opowieści pokrzywdzonej, obwinianie, zaprzeczanie i pomniejszanie doświadczeń osoby pokrzywdzonej przez inne osoby, odmawianie pomocy pokrzywdzonej, sugerowanie chęci zysku, uzyskanie korzyści. Na trzecim poziomie następuje przyjmowanie tożsamości osoby doznającej przemocy. Charakterystyczne dla tego poziomu jest: myślenie o sobie jak o osobie skazanej na bycie ofiarą, nietolerancja na własne błędy (samo piętnowanie się), zaprzeczanie trudnościom osobistym, poniżanie się i tworzenie z tego własnej filozofii życia, myślenie w kategoriach „wszystko albo nic”, negowanie podstawowych praw osobistych.
dr hab. Magdalena Szafranek, Uniwersytet Warszawski
Tekst powstał w ramach bezpłatnej ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej „Przeciwdziałanie przemocy domowej” realizowanej w 2024 r. przez Fundację Instytut Nowej Kultury, www.instytutnowejkultury.pl
[1] S. Spurek S. Izolacja sprawcy od ofiary. Instrumenty przeciw przemocy w rodzinie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2013
[2] J. Mellibruda: Przeciwdziałanie przemocy domowej, Instytut Psychologii Zdrowia PTP, Warszawa 2009
Informacja prasowa na temat ogólnopolskiej Kampanii „Przeciwdziałanie przemocy domowej – Stop przemocy” organizowanej przez Instytut Nowej Kultury w 2024 i w 2025 r.
Fundacja Instytut Nowej Kultury zaprosiła jednostki samorządu terytorialnego do udziału w bezpłatnej ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej dotyczącej przeciwdziałania przemocy domowej „Stop przemocy”. W ramach kampanii zostaną zorganizowane 4 webinaria eksperckie online poświęcone aktualnym zagadnieniom związanym z przeciwdziałaniem przemocy domowej m.in. przemoc wobec dzieci; standardy ochrony małoletnich; rodzaje przemocy domowej. Adresatami webinariów są specjaliści pracujący w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej. W ramach kampanii zostaną przygotowane także materiały graficzne oraz artykuły eksperckie, które uczestnicy kampanii będą mogli publikować w swoich kanałach informacyjnych, aby upowszechniać wiedzę na temat przeciwdziałania przemocy domowej w środowisku lokalnym. Ekspertem kampanii jest dr hab. Magdalena Szafranek, prawniczka i socjolożka z Uniwersytetu Warszawskiego.
Informacja prasowa na temat ogólnopolskiej Kampanii „Profilaktyka FASD- Ciąża bez alkoholu” organizowanej przez Instytut Nowej Kultury w 2024 i w 2025 r.
„Profilaktyka FASD- Ciąża bez alkoholu” to tematyka drugiej bezpłatnej kampanii edukacyjnej zorganizowanej przez Fundację Instytut Nowej Kultury zaadresowanej do jednostek samorządu terytorialnego. W ramach kampanii zostaną zorganizowane 4 webinaria eksperckie online poświęcone aktualnym zagadnieniom związanym z profilaktyką FASD m.in. czym jest FASD?; elementy diagnozy FASD; problematyka systemu pomocy FASD. Adresatami webinariów są pracownicy socjalni, samorządowcy, pracownicy służby zdrowia i placówek opiekuńczo-oświatowych i inny specjaliści zainteresowani problematyką FASD. W ramach kampanii zostaną przygotowane także materiały graficzne oraz artykuły eksperckie, które uczestnicy kampanii będą mogli publikować w swoich kanałach informacyjnych, aby upowszechniać wiedzę na temat profilaktyki FASD w środowisku lokalnym. Ekspertem kampanii jest Jolanta Terlikowska, MBA, pedagog, profilaktyk, wieloletni pracownik PARPA/KCPU.
